Hoe werkt het Arbeidstijdenbesluit?

Uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet

Kantoor - Licht - laptop - personeel

In Nederland zijn alle wettelijke regels over werktijden, pauzes en rusttijden opgenomen in de Arbeidstijdenwet. In het Arbeidstijdenbesluit staan aanvullende regels voor groepen werknemers of bepaalde beroepen. Hier lees je meer over die uitzonderingen.

Wat is de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet (ATW) is bedoeld om helderheid te creëren over werktijden. Het beschermt werknemers tegen te lange werkdagen en is ook bedoeld om de balans tussen werk, privé en zorgtaken goed te houden. Zo blijven werknemers langer gezond. 

Arbeidstijdenbesluit: wat is het?

In het Arbeidstijdenbesluit (ATB) staan uitzonderingen en aanvullingen op de Arbeidstijdenwet. Veel regels in het besluit gaan over afwijkingen in het nemen van pauzes of de verplichte rust tussen twee werkperiodes. Ook zijn er uitzonderingen waarbij iemand langer mag doorwerken, als het werk dit vereist. 

Voor wie geldt het Arbeidstijdenbesluit? 

In het Arbeidstijdenbesluit staan dus extra regels rondom werktijden, rusttijden en pauzes. Deze afwijkende regels gelden voor: 

  • alle bedrijven die dit vastleggen in een collectieve regeling;

  • werknemers in bepaalde sectoren;

  • situaties waarin het onmogelijk is te voldoen aan regels in de Arbeidstijdenwet.

Het Arbeidstijdenbesluit staat niet op zichzelf. Je hebt altijd in eerste instantie te maken met de grondbeginselen uit de Arbeidstijdenwet. In sommige gevallen geldt het Arbeidstijdenbesluit ook voor zelfstandigen. Dit is bijvoorbeeld zo in de vervoerssectoren, waar je ook te maken hebt met de veiligheid van anderen. 

Arbeidstijdenwet: standaard regels over werktijden

In de Arbeidstijdenwet zijn algemene regels opgesteld voor werktijden. Met het Arbeidstijdenbesluit mag je van deze regels afwijken. De algemene regels zijn:

  • Een werkdag mag maximaal 10 uur duren

  • Een werkweek mag maximaal 48 uur duren

  • Een werknemer moet elke dag ten minste een pauze nemen van 15 minuten

  • Een werknemer moet elke 24 uur ten minste 11 uur rust hebben. 

Uitzonderingen en aanvullingen op de Arbeidstijdenwet

In de Arbeidstijdenwet staat dat een werkdag maximaal 10 uur mag duren, maar soms is het nodig dat medewerkers langer werken. Dan kun je met het Arbeidstijdenbesluit afwijken van dit maximum. Dit kan bijvoorbeeld zijn:

  • Tijdens feestdagen, als er extra werk is om voor te bereiden

  • In de nacht, als er een onvoorziene situatie is en er snel iemand nodig is

  • Als het werk het noodzakelijk maakt dat een werknemer aanwezig moet zijn om snel opgeroepen te kunnen worden, bijvoorbeeld bij een alarmcentrale. 

Andere afwijkingen:

  • Langere nachtdiensten. De Arbeidstijdenwet zegt dat een medewerker maximaal 12 uur per nacht mag werken. Maar als het werk het noodzakelijk maakt, dan mag dat ook langer zijn. Bijvoorbeeld in het geval van een medische noodsituatie of onvoorziene situaties rondom personeel. 

  • Aanwezigheidsdienst. In een aanwezigheidsdienst moet een medewerker beschikbaar zijn om opgeroepen te kunnen worden. De werknemer hoeft dan niet de hele tijd te werken, maar moet wel binnen een bepaalde tijd beschikbaar zijn om te komen werken.

  • Langer doorwerken bij noodzakelijke werkzaamheden. Volgens de Arbeidstijdenwet mag iemand maximaal 10 uur werken. Maar als het werk het noodzakelijk maakt, en het echt niet anders kan, dan mag een werknemer 1 keer per 2 weken 14 uur werken. Bijvoorbeeld bij een storing die snel moet worden opgelost. Deze uitzonderingsregel is algemeen bepaald in het Arbeidstijdenbesluit en hoeft niet in een collectieve regeling vastgelegd te zijn.

  • Oproep tijdens pauze of afzien van pauze. Volgens de Arbeidstijdenwet mag een medewerker tijdens een pauze niet bereikbaar zijn voor werk. Maar in sommige gevallen is dat wel nodig. Bijvoorbeeld als iemand alleen werkt en er snel iemand nodig is. De andere medewerker kan dan zijn werkplek niet verlaten tijdens zijn pauze. 

  • Meer werkuren door sterk wisselend aanbod. Een medewerker mag maximaal 48 uur per week werken als dat in zijn cao staat. Maar als het werkaanbod sterk wisselt, dan mag dat meer zijn. Bijvoorbeeld als je in de zomer veel meer werk hebt dan in de winter. In dat geval mag een medewerker gemiddeld genomen over 52 weken 48 uur per week werken. Dan kan het dus in sommige weken meer zijn dan 48 uur. 

Specifieke afspraken voor sectoren en werksituaties

De zorgsector is een goed voorbeeld waar het Arbeidstijdenbesluit van toepassing is. Voor artsen, arts-assistenten, verplegers, verzorgers, verloskundigen en ambulancemedewerkers gelden extra regels met betrekking tot beschikbaarheidsdiensten en aanwezigheidsdiensten. Er is ook vastgelegd hoeveel rusturen tussen deze diensten moeten zitten. 

De afwijkende regels zijn vastgelegd voor de volgende werkzaamheden:

  • Audiovisuele producties

  • Baggerwerkzaamheden

  • Bediening van beweegbare stormvloedkeringen

  • Bioscopen

  • Brandweer

  • Brood- en banketbakkerij

  • Defensie

  • Horeca

  • Inwonend huishoudelijk personeel

  • Lokaalspoorwegen

  • Mijnbouw

  • Binnenvaartschepen

  • Podiumkunst

  • Schippersinternaten

  • Schoonmaakbedrijf

  • Sneeuw- en gladheidsbestrijding

  • Tentoonstellingsbouw en scheepsreparatie

  • Vervoerssector

  • Vrijwillige politie

  • Windparken op zee

  • Zorg

De specifieke details kun je vinden op de website van de Rijksoverheid.

Gevolgen overtreden Arbeidstijdenbesluit

Wanneer je het Arbeidstijdenbesluit overtreedt, dan kun je een boete krijgen. Hoe hoog deze boete is, hangt af van de ernst van de overtreding. Daarnaast zijn er niet voor niets wetten en regels rondom werktijden. Deze zijn opgesteld om een gezonde balans te garanderen tussen werk en privé voor medewerkers.

Wanneer deze werk-privébalans uit evenwicht raakt, dan is de kans groot dat dit gevolgen heeft voor de mentale of fysieke gezondheid van medewerkers. Nog een reden om goed te kijken naar de regels rondom werktijden, rusttijden en pauzes.

Wat vind je van dit artikel?

Lian de Snoo

Auteur

Lian de Snoo

Als Juffrouw Taal help ik ondernemers in het mkb aan en met ijzersterke content. Door lekker leesbare en vindbare teksten voor ze te schrijven of door hen te leren hoe ze dat zelf kunnen doen.