Inez van Oord (Fiber Foods): 'De McKroket is het bewijs dat verandering mogelijk is'

Van online uitzendtool naar miljoenenbedrijf

Inez van Oord is ondernemer pur sang. In haar studententijd werkte ze niet als uitzendkracht, maar begon ze haar eigen uitzendbureau. "Ik geloofde in het credo: goede mensen kennen goede mensen. Dus bouwde ik een online tool waarmee studenten hun vrienden konden aanbevelen voor uitzendklussen: LINQ", vertelt Van Oord. "Het werd een groot succes en op mijn zesentwintigste was ik eigenaar van een miljoenenbedrijf."

Bedrijf verkocht en verhuisd naar Afrika

Na zestien jaar had ze het gevoel dat zij zelf de groei van haar bedrijf in de weg zat. Ze verkocht haar zaak en ging op avontuur: ze vertrok met haar gezin naar Oeganda. Daar vond ze inspiratie voor een nieuw bedrijf, plus de ideale partner om haar ondernemersdroom in vervulling te laten gaan.

Een zakenpartner en een droom

In Oost-Afrika ontmoette ze Ineke Aquarius. "Ik was haar vervanger op het werk toen ze een tijdje ziek was", vertelt Van Oord. "Vervolgens werkten we samen in haar bedrijf. Er was direct een enorme klik tussen ons. We vullen elkaar goed aan qua karakter en talenten."

Al gauw kwamen ze op het idee voor een nieuw bedrijf. Er waren twee inspiratiebronnen: vrouwen in Oeganda en jackfruit. “Wij hadden een gezamenlijk doel: iets doen om de economische situatie van de vrouwen te verbeteren", vertelt Van Oord. “Als vrouwen geld verdienen, komt dat namelijk direct ten goede aan hun kinderen en zo aan de toekomst van hun gemeenschap.”

'Het jackfruit lag weg te rotten'

Van Oord is al jarenlang vegetariër. Ze wist dat in San Francisco het broodje pulled jackfruit een trend was. Het ging daar voor flink wat geld over de toonbank, terwijl jackfruit in Afrika helemaal niet populair was. "Het lag gewoon weg te rotten", vertelt ze. “Zo ontstond het idee om jackfruit te laten verwerken door vrouwen en te verschepen naar Nederland. Op die manier konden we banen creëren in een domein waar mannen nog niet actief waren."

Het oorspronkelijke plan om containers vol blikken met jackfruit naar Nederland te verschepen, mislukte door logistieke problemen. Er was geen blikkenfabriek in Oeganda, dus moest het ruwe jackfruit naar Kenia worden getransporteerd. De blikfabriek leverde echter roestende blikken, waardoor het jackfruit bij aankomst in Nederland oneetbaar was.

Van blikken naar drogen

Die tegenslag leidde tot nieuw inzicht en innovatie. Met hulp van twee productontwikkelaars met een Unilever-achtergrond kwamen ze in 2021 tot een oplossing: gedroogd jackfruit onder de naam "PrimeJack". Dit was het begin van hun bedrijf Fiber Foods.

Er zitten een aantal grote voordelen aan drogen ten opzichte van inblikken. "Het gedroogde jackfruit blijft langer houdbaar, heeft geen zure nasmaak en neemt beter de smaak op van kruiden en specerijen", vertelt Van Oord. "Bovendien neemt de gedroogde versie slechts een fractie van de ruimte van een scheepscontainer in. Dat is goedkoper, makkelijker en milieuvriendelijker."

Duurzaam ondernemen: impact maken en geld verdienen

De ondernemers omschrijven Fiber Foods als een 'impactgedreven bedrijf dat economische, sociale en duurzame waarde creëert'. Van Oord benadrukt dat duurzaam ondernemen niet alleen over milieu gaat, maar ook over mensen en hun werkomstandigheden. "Wil je dat voor elkaar krijgen, dan moet de businesscase wel gezond zijn," zegt ze. "Het is niet 'vies' om geld te willen verdienen als ondernemer, als je het maar eerlijk verdeelt."

Hun doel is banen creëren en toegevoegde waarde bieden voor vrouwen in Oost-Afrika. Verder heeft het ingrediënt PrimeJack heel weinig negatieve invloed op het milieu. "We putten de grond niet uit, we oogsten alleen uit voedselbossen," legt Van Oord uit. "De elektriciteit voor het drogen komt van waterkracht van de Nijl."

Groei & geld: financiering regelen

"We hadden in het begin flink wat geld nodig om de hele keten op te zetten en de boeren te betalen", vertelt Van Oord. "Voor mij was dat wel even wennen, want mijn vorige bedrijf had ik helemaal zelf gefinancierd."

Ze kregen financiering van de Nederlandse Ambassade voor het stimuleren van ‘Trade not Aid’. Dit zijn fondsen bedoeld om commerciële projecten op te zetten die economische zelfredzaamheid en duurzame groei in ontwikkelingslanden bevorderen. Verder kregen ze financiering van businessangels.

Jaren bouwen richting doorbraak

Groei vergt geduld, vertelt ze. De ondernemers begonnen in 2020 met het opbouwen van de keten, de verkoop van de eerste producten in Nederland was pas in 2022. "Het is heel normaal in de voedingsindustrie dat het jaren duurt voordat je product in de supermarkt ligt", vertelt ze. "Eigenlijk heb ik daar geen geduld voor, maar dit bedrijf gaat me aan het hart."

Een belangrijke mijlpaal was de samenwerking met McDonald's en McCain voor de vegetarische McKroket. Dit gaf PrimeJack ineens toegang tot venture capital.

Samenwerking met McDonalds: van rel tot impact

Maar het ging fout. McDonald's haalde namelijk de vleeskroket helemaal uit het assortiment en verving die door de vegetarische jackfruit-variant. Dit leidde dit tot een nationale rel. Achteraf begrijpt Van Oord snapt die felle reactie wel: “De kroket is heilig in Nederland, daar moet je niet aankomen.”

In juni deden de bedrijven samen een nieuwe poging. Deze zomer heeft McDonald's de vegetarische jackfruit-kroket opnieuw geïntroduceerd, maar nu naast de vleesvariant.

Van Oord gelooft dat ze hiermee uiteindelijk meer impact maken. "Nu maken we niet alleen vegetariërs blij, maar laten vleeseters zien dat er een alternatief is: net zo lekker en mens- en milieuvriendelijker. We kunnen veel meer impact op het milieu maken als we vleeseters overtuigen iets minder vlees te eten."

'Hybride vlees is de toekomst'

Bovendien is het jackfruit steeds vaker verwerkt in bijvoorbeeld vlees of zalm. Ze gelooft dat zulke hybride producten de toekomst zijn. "Vlees of vis gemengd met jackfruit is net zo lekker, maar uiteindelijk goedkoper, milieuvriendelijker en zelfs gezonder. Jackfruit verhoogt namelijk het vezel- en vitaminegehalte."

Innovatie & digitalisering: samen innoveren, samen ondernemen

Innovatie is de kern van de organisatie en zit in de aard van de oprichters. Van Oord en Aquarius zijn de drijfveren achter de continue vernieuwing. "Onze valkuil is dat we te weinig focus houden", vertelt Van Oord. "We zijn gauw verveeld, maar soms is het beter om even rustig het plan te volgen. Gelukkig hebben we een ervaren raad van advies die daarbij helpt."

Een belangrijke ondernemersles voor haar: samen krijg je meer voor elkaar. "Als enige directeur van mijn vorige bedrijf voelde ik me soms eenzaam", vertelt ze. "Het is veel gemakkelijker en leuker om samen iets te starten. In zo’n ondernemersavontuur ben je elkaars vangnet. Als een van ons er even doorheen zit, trekt de ander haar erdoorheen."

Personeel & werkgeverschap: werk met maatschappelijke impact

Fiber Foods zorgt voor werk en inkomen voor honderden vrouwen in Oeganda die het jackfruit plukken en in de fabrieken verwerken. Dat doen Van Oord en Aquarius samen met hun team van ongeveer 8 mensen in Oeganda en 8 in Nederland. In Nederland werken ze vanuit startup-verzamelgebouw B Amsterdam.

"Jonge mensen werken graag voor ons", vertelt Van Oord. "Veel van onze werknemers hebben bij grote bedrijven gewerkt en misten daar de maatschappelijke impact. Ze vinden voedsel en gezondheid interessant en werken graag samen met andere culturen. Ook hebben ze volop mogelijkheden om ondernemend bezig te zijn binnen onze startup."

De uitdaging om door te breken in de traditionele vleesindustrie

De grootste uitdaging voor de start-up is het opbouwen van een positie in de 'traditionele vleesindustrie'. Van Oord ervaart het als een mannenwereld met een sterke lobby, waar het lang duurt voordat je de dynamiek begrijpt. "We kampen met vooroordelen en dat is frustrerend. De sector begrijpt de noodzaak om minder vlees te produceren, maar tegelijkertijd is dit de kern van hun bestaan. Gelukkig zijn er ook veel partijen die verandering willen."

Ondanks de tegenwind en frustratie, hebben de ondernemers al een hoop voor elkaar gekregen. Van Oord kan het nog steeds haast niet geloven dat ze samen met Aquarius, 'ongehinderd door kennis', het Oegandese jackfruit een plek hebben gegeven in de McKroket. Voor haar is dat het ultieme bewijs dat zelfs de meest traditionele markten openstaan voor innovatie. "En we zijn nog maar net begonnen."

Auteur

Claartje Vogel

Schrijft al meer dan 10 jaar over economie, financiën en ondernemen, onder andere voor MKB Servicedesk. Zoekt graag ingewikkelde zaken uit en houdt van verhalen vertellen. Reist ondertussen de wereld rond.