De komende tien jaar wil maar liefst 68% van de Nederlandse ondernemers hun bedrijf verlaten. Dat blijkt uit een enquête van ABN AMRO onder 519 ondernemers. Maar waar de uitstroom duidelijk zichtbaar is, stokt de instroom van opvolgers. 20% van de ondernemers zoekt al actief naar een opvolger maar vindt niemand, terwijl 22% nog helemaal niet begonnen is. Het gevolg is een reëel risico op discontinuïteit, bedrijfsopheffingen en het verlies van kennis, banen en kapitaal.
Inhoud:
- Vergrijzing zet extra druk op opvolgingsvraagstuk
- Opvolging komt vaak te laat op de agenda
- Familie blijft eerste keus, maar externe route wint terrein
- Emotionele drempels: controle loslaten grootste obstakel
- Financiering en waardering: kloof tussen verwachting en realiteit
- Economische omgeving bepaalt kansen op succesvolle overdracht
- Economische vooruitzichten per sector: stabiele groei verwacht
- Toekomstbestendig ondernemerschap
Vergrijzing zet extra druk op opvolgingsvraagstuk
De noodzaak om tijdig opvolging te regelen wordt groter door de demografische situatie in Nederland. Volgens CBS-cijfers is inmiddels bijna 13% van alle ondernemers (bedrijven met ≥2 werkzame personen) 65 jaar of ouder. In 2010 was dit nog ruim 7%. Het aantal te verkopen, over te dragen of te beëindigen bedrijven stijgt dus fors.
Vooral sectoren met veel familiebedrijven (zoals landbouw, detailhandel en horeca) worden geraakt. Binnen deze sectoren ligt de opvolgingsbereidheid traditioneel hoog, maar ook daar brokkelt het vanzelfsprekende familie-opvolgmodel af. Jongere generaties kiezen steeds vaker voor andere carrières of missen de middelen om een bedrijf over te nemen.
Opvolging komt vaak te laat op de agenda
Hoewel ondernemers massaal verwachten te stoppen, blijkt opvolging in veel gevallen een sluitpost. Ondernemers die binnen vijf jaar willen stoppen, zijn nog het meest actief: slechts 8% is nog niet begonnen. Maar ondernemers die tussen vijf en tien jaar willen doorgaan, stellen voorbereiding vaker uit: 37% heeft nog geen stap gezet.
Tegelijkertijd is er veel onzekerheid. Een kwart van de ondernemers die binnen vijf jaar wil stoppen weet nog helemaal niet wie de opvolger wordt.
Het actievere gedrag van ondernemers die dichtbij hun pensioendatum zitten, laat zien dat zichtbare urgentie wél tot actie leidt, maar dan vaak pas laat in het proces.
Familie blijft eerste keus, maar externe route wint terrein
Van de ondernemers die hun opvolging voorbereiden, kiest bijna een kwart voor een familielid als opvolger. Vooral landbouw en visserij blijven leunen op familietradities. Toch verschuiven de verhoudingen: onderzoeken van EY en Nyenrode tonen aan dat familiebedrijven steeds vaker openstaan voor externe kopers, zoals strategische partijen, managementteams of investeerders.
Die trend wordt gevoed door:
veranderende ambities van jonge generaties
toenemende kapitaalbehoefte en complexiteit van bedrijfsvoering
wens tot professionalisering
Andere routes worden ook genoemd: management buy-out (4%), employee buy-out (6%) en management buy-in (6%). Daarnaast kiest 11% voor verkoop aan een strategische partij, bijvoorbeeld om schaalvoordelen te realiseren in sectoren waar marges onder druk staan.
Emotionele drempels: controle loslaten grootste obstakel
Naast financiële en juridische uitdagingen spelen emoties een grote rol. Ruim een derde van de ondernemers worstelt met het loslaten van controle. Zij hebben hun bedrijf opgebouwd, medewerkers opgeleid en voelden zich jarenlang nauw verbonden met hun onderneming. Vooral in de landbouwsector blijkt dit een groot obstakel: 50% twijfelt door de sterke emotionele binding met boerderij of familiebedrijf.
Te lang vasthouden brengt wel risico’s met zich mee. Ondernemingen lopen achter op marktontwikkelingen, innovatie vertraagt en de bedrijfswaarde kan dalen. Een gefaseerde overdracht biedt volgens ABN AMRO voordelen: ondernemers kunnen geleidelijk loslaten en opvolgers kunnen zich langzaam inwerken.
Financiering en waardering: kloof tussen verwachting en realiteit
Veel ondernemers hebben moeite met het bepalen van de bedrijfswaarde, het begrijpen van fiscale en juridische aspecten en het vinden van passende financiering. De verkoopopbrengst valt in de praktijk soms lager uit dan verwacht, wat problematisch kan zijn wanneer het pensioen afhankelijk is van de overdracht.
Ook in familiebedrijven is financiering lastig: kinderen kunnen vaak niet direct de volledige overnamesom betalen. Instrumenten zoals de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en achtergestelde leningen bieden dan uitkomst.
Opvallend is dat gefaseerde verkoop het populairst is onder ondernemers die al bezig zijn met opvolging (21%). Daarmee wordt de financieringsdruk verlaagd en blijft de continuïteit gewaarborgd.
Economische omgeving bepaalt kansen op succesvolle overdracht
De haalbaarheid van overnames wordt sterk beïnvloed door macro-economische factoren. Een groeiende economie verhoogt de waarderingen, terwijl recessies en hoge rentestanden juist remmen. Omdat veel overnames – zowel intern als extern – worden gefinancierd met vreemd vermogen, zorgt een hogere rente direct voor hogere kosten en risicovollere financieringsstructuren.
Economische vooruitzichten per sector: stabiele groei verwacht
Ondanks opvolgingsuitdagingen verwacht ABN AMRO een redelijk stabiele economische groei in de komende jaren. Sectoren als technologie, voedselverwerking, zorg en industrie laten solide groeipercentages zien. In handel, leisure en bouw blijft de groei iets gematigder, mede door personeelstekorten en veranderende marktomstandigheden.
Toekomstbestendig ondernemerschap
Bedrijfsopvolging is geen administratieve handeling, maar een strategisch proces dat toekomstbepalend is voor zowel ondernemer als onderneming. De urgentie neemt toe door vergrijzing, complexe wetgeving en een krapper wordende markt voor opvolgers. Tijdig plannen, heldere afspraken maken en openstaan voor alternatieve opvolgingsroutes zijn volgens ABN AMRO de sleutels voor een succesvolle overdracht. Overweeg je om je bedrijf over te dragen? Lees dan onze checklist voor een soepele bedrijfsoverdracht.
