Bij de meeste bedrijven gaat de vlag niet uit als de Nederlandse Arbeidsinspectie een controle komt doen. Toch heb je weinig te vrezen van deze overheidsdienst als jij en je werknemers zich aan de regels houden. Wat zijn de taken van de Arbeidsinspectie precies en hoe check je of je aan de vereisten voldoet?
Wat is de Arbeidsinspectie?
De Arbeidsinspectie is een Nederlandse overheidsdienst die valt onder het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De oude naam voor deze dienst is Inspectie SZW. Per 1 januari 2022 is de naam officieel Nederlandse Arbeidsinspectie.
De dienst heeft de bevoegdheid om namens de overheid inspecties uit te voeren bij bedrijven. Hierbij controleert de Arbeidsinspectie of het bedrijf en de werknemers zich aan de wetten, regels en besluiten op het gebied van arbeid houden. Daarnaast mag ze boetes en waarschuwingen uitdelen als blijkt dat de regels niet nageleefd worden.
Wat doet de Arbeidsinspectie?
Je kunt het takenpakket van de Nederlandse Arbeidsinspectie onderverdelen in drie hoofdactiviteiten:
Toezicht houden
Opsporen
Signaleren
Natuurlijk is het takenpakket van de Arbeidsinspectie uitgebreider dan dit. Maar deze drie activiteiten zijn voor ondernemers met personeel het meest van belang. Dit is wat deze belangrijkste taken inhouden:
1. Toezicht houden op naleving wetten en regelingen
Werkgevers moeten zich aan heel wat wetten en regelingen houden. Een paar voorbeelden:
Wet Minimumloon en Vakantiebijslag. Werknemers hebben recht op minstens het minimumloon en een wettelijk percentage aan vakantiegeld.
Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Wetgeving voor gezonde werkomstandigheden voor je personeel.
Arbeidstijdenwet. Regels voor werkuren, rusttijden en pauzes.
Cao. Als er een cao geldt, moet de werkgever zich aan de regels in de cao houden.
Wet Arbeid Vreemdelingen. Wet om arbeidsuitbuiting van arbeidsmigranten te voorkomen.
De Arbeidsinspectie heeft de verantwoordelijkheid om te controleren of bedrijven zich aan dit soort regels houden.
2. Opsporen van fraude en uitbuiting
Helaas komt het voor dat bedrijven zich schuldig maken aan fraude en uitbuiting. Denk aan fraude met sociale uitkeringen en illegale arbeid. Maar ook aan arbeidsuitbuiting of zelfs mensensmokkel. Het opsporen van dit soort criminele praktijken wordt aangestuurd door het Openbaar Ministerie.
Geen tewerkstellingsvergunning
Onlangs ontdekte de Nederlandse Arbeidsinspectie bijvoorbeeld dat een Rotterdams stoffeerdersbedrijf 11 mensen in dienst had zonder tewerkstellingsvergunning. De onderneming en betrokken ondernemingen kunnen hierdoor een flinke boete krijgen.
3. Signaleren van ontwikkelingen en risico’s
Daarnaast houdt de Arbeidsinspectie zich bezig met ontwikkelingen en risico’s in het werkgebied van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De dienst houdt belanghebbende partijen op de hoogte van dit soort ontwikkelingen en risico’s.
De Arbeidsinspectie stelt bijvoorbeeld elk jaar een Monitor Arbeidsongevallen op. De conclusies uit het onderzoek neemt de dienst mee in de inspectie van bedrijven om te helpen bij een preventieve aanpak van arbeidsongevallen.
Welke bevoegdheden heeft de Arbeidsinspectie?
De Arbeidsinspectie heeft de bevoegdheid om maatregelen te nemen als blijkt dat de arbeidswetten niet goed nageleefd worden in een bedrijf. Een paar maatregelen die hij of zij kan nemen als blijkt dat de regels overtreden worden:
Officiële waarschuwing geven
Werk stilleggen
Boete geven
Proces-verbaal uitschrijven als er een misdrijf geconstateerd wordt
Dwangsom opleggen
De maatregelen die de inspecteur neemt, zijn afhankelijk van de overtreding. Het kan zijn dat je een waarschuwing krijgt en vervolgens een periode om iets recht te zetten. Bijvoorbeeld als je nog geen Risico-inventarisatie en -evaluatie hebt, kan het zijn dat je een termijn krijgt om die alsnog te maken. Maar als de inspecteur ernstige overtredingen waarneemt, zal hij direct boetes opleggen.
Boetes
Boetes zijn meestal voor de werkgever, bijvoorbeeld omdat de werkgever zich niet houdt aan de regels van de Arbowet. Toch kan het ook zijn dat een werknemer een boete krijgt. Bijvoorbeeld als deze medewerker niet werkt met bepaalde veiligheidsmiddelen die wel gewoon aanwezig zijn.
Boeterapport en boetebeschikking
Als de inspecteur een boete uitschrijft, zal hij of zij een boeterapport opstellen. Daarin staat wat de overtreding precies is. Het bedrijf krijgt hiervan eerst een ‘kennisgeving boete’. Op deze kennisgeving kun je nog reageren met een zienswijze, een toelichting of protest op het rapport. Op basis hiervan krijg je (al dan niet) een boetebeschikking. Hier mag je nog 6 weken bezwaar tegen aantekenen.
De hoogte van de boete is afhankelijk van de soort overtreding. Bij elke soort overtreding hoort een ‘boetenormbedrag’. Op basis hiervan wordt de hoogte van de boete vastgesteld.
Hoe selecteert de Arbeidsinspectie bedrijven?
De Arbeidsinspectie kan niet alle bedrijven in Nederland inspecteren. De dienst inspecteert vooral bedrijven waarbij de kans op overtredingen van arbeidswetten het grootst is. Bij de selectie van deze bedrijven hanteert de Arbeidsinspectie een aantal criteria:
Risicoanalyse. In welke sectoren is het risico op overtredingen het grootst? Hierbij wordt gekeken naar de veiligheid en gezondheid van werknemers, maar ook naar de kans op illegale tewerkstelling en uitbuiting.
Eerdere overtredingen, type projecten, klachten en signalen, meldingen van arbeidsongevallen.
Bedrijven die vallen onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo) en ARIE-bedrijven. Werknemers die bij bedrijven werken die vallen onder het Brzo-besluit lopen door de aard van de werkzaamheden een groter risico. Op basis van de risico’s stelt de Arbeidsinspectie een inspectieplan op. Ook ARIE-bedrijven zijn bedrijven waarvan de werknemers extra risico's lopen op het gebied van gezondheid en veiligheid. Deze bedrijven zijn daarom verplicht een ‘Aanvullende risico-inventarisatie en -evaluatie’ te doen (ARIE).
Arbeidsinspectie-controle: hoe werkt het?
Om te beginnen is het goed om te weten dat de Arbeidsinspectie een controle niet van tevoren hoeft af te spreken. De inspectie heeft ook geen toestemming nodig van het bedrijf om het bedrijf binnen te gaan. Dit kun je verwachten bij een controle:
Introductie
De inspecteur legitimeert zich
Het doel van het bezoek wordt uitgelegd
Let op: Twijfel je of het legitimatiebewijs van de inspecteur(s) klopt? Check hier de verschillende manieren waarop een inspecteur zich kan legitimeren.
Start inspectie
Zodra de inspectie van start gaat, kan de inspecteur verschillende dingen doen:
Documenten en gegevens opvragen en doornemen
Vragen stellen aan de werknemers
Nagaan of de regels nageleefd worden
Duur controle
De duur van een controle door de Arbeidsinspectie is afhankelijk van de resultaten. Ziet de inspecteur geen overtredingen? Dan duurt de inspectie maar kort. Als dat wel het geval is, dan duurt de inspectie zo lang als nodig. Bij bedrijven waar de risico’s hoger zijn, zoals Brzo-bedrijven, kan een inspectie meerdere dagen duren. Bij zulke inspecties wordt de controle meestal van tevoren aangekondigd en is er vaak een inspectieagenda.
Wanneer de Arbeidsinspectie inschakelen?
In sommige gevallen ben je verplicht de Arbeidsinspectie in te schakelen. Bijvoorbeeld bij een arbeidsongeval waarbij een werknemer gewond raakt of overlijdt. In zulke gevallen moet je direct contact opnemen met de Nederlandse Arbeidsinspectie:
Dodelijk arbeidsongeval. Telefonisch melden: 0800 5151
Ziekenhuisopname en/of blijvend letsel. Melden via een meldformulier of via hetzelfde telefoonnummer
Nogmaals: dit is verplicht. Toch vergeten veel bedrijven dit soort ongevallen te melden. Bij een controle deelt de Arbeidsinspectie hiervoor fikse boetes uit, dus vergeet het niet.
Andere meldingen
Daarnaast zijn er zaken waarvoor je de Arbeidsinspectie kunt inschakelen. Bijvoorbeeld voor het melden van:
Oneerlijk, onveilig of ongezond werk of arbeidsuitbuiting
Onveilige producten die bij het werk gebruikt worden
Bijzondere werkzaamheden
Natuurlijk mogen werkgevers meldingen doen bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. Maar daarnaast mogen ook werknemers, arboprofessionals, leden van een ondernemingsraad, vakbonden en nog vele anderen een melding doen.
Zelfinspectie doen
Wil je weten hoe jouw bedrijf uit een controle van de Arbeidsinspectie zou komen? Doe dan een zelfinspectie. Met een zelfinspectie kijk je naar je eigen bedrijf door de ogen van een inspecteur van de Arbeidsdienst.
Zelfinspectietool
Je kunt een zelfinspectie doen via de zelfinspectietool van de Arbeidsinspectie. Via deze tool kom je erachter hoe jouw bedrijf het doet als het gaat om eerlijk werken, gezond en veilig werken, werken met gevaarlijke stoffen, werkdruk en ongewenst gedrag en ongevalsonderzoek. Nadat je de zelfinspectie hebt gedaan, krijg je een lijst met verbeterpunten. Altijd handig om te weten hoe je een veiliger bedrijf en een betere werkgever kunt worden!
