In het afgelopen jaar ervaarde bijna driekwart van de ondernemers meer economische onzekerheid. Dit komt met name door binnenlands beleid, veranderingen in vraag of markt en geopolitieke ontwikkelingen. Ondernemers stellen nu vaker investeringen uit en vergroten hun interne flexibiliteit. Dat blijkt uit de conjunctuurenquête van juli 2025 van het CBS.
Wat zijn de belangrijkste oorzaken voor deze onzekerheid?
De belangrijkste oorzaak voor de toenemende onzekerheid, was ‘veranderingen in de markt of vraag’. Hierbij gaat het om concurrentie, leveranciers en arbeid. Ruim 37% van de ondernemers gaf dit als reden op.
De geopolitieke ontwikkelingen, oorlogen en handelsspanningen, komen op de tweede plaats. Dit is bij 28,4% van de ondernemers de reden voor de toegenomen economische onzekerheid in het afgelopen jaar. Binnenlands beleid of regelgeving was voor 22% van de ondernemers de grootste reden voor deze onzekerheid.
Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de Kamer van Koophandel (KVK), het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), MKB-Nederland en VNO-NCW. Bedrijven met vijf of meer werkzame personen zijn hiervoor gevraagd.
Groeiende economie vs. onzekerheid
In het Centraal Economisch Plan 2025 van het Centraal Planbureau staat: ‘Onder de huidige omstandigheden groeit de Nederlandse economie gematigd, vooral doordat huishoudens en de overheid meer uitgeven.’ De Nederlandse economie groeit, na een stagnatie van de bbp-groei door afnamen van koopkracht en de terugvallende wereldhandel in 2023.
Volgens de berekening van het CBS is het bruto binnenlands product (bbp) in het tweede kwartaal van dit jaar met 0,2% gestegen ten opzichte van het eerste kwartaal.
Ook investeringen en uitvoer groeiden op kwartaalbasis, maar ondernemers in de meeste bedrijfstakken blijven wel negatief gestemd. De grilligheid van geopolitieke ontwikkelingen zorgt voor meer onzekerheid in de mondiale economische situatie, staat in het plan.
Veranderingen in 2026 voor ondernemers
Tijdens Prinsjesdag 2025 presenteerde het demissionair kabinet nieuwe maatregelen die ook impact hebben op ondernemers. Met de verkiezingen voor de deur, stelt het demissionaire kabinet grote hervormingen uit. Er worden wel kleine stappen gezet in de richting van een nieuw belastingstelsel. Ook wordt de belastingdruk zwaarder in 2026.
Alles weten over de plannen voor 2026? Lees dit artikel over Prinsjesdag 2025
Welke bedrijfstak ervaart de meeste economische onzekerheid?
De ervaren onzekerheid op economisch gebied verschilt erg per bedrijfstak, blijkt uit het onderzoek van CBS. In veel branches is ‘veranderingen in de vraag of markt’ de belangrijkste oorzaak. Dit is het geval in de autohandel- en reparatie, groothandel en handelsbemiddeling, industrie, informatie en communicatie, zakelijke dienstverlening, detailhandel (niet auto’s) en vervoer en opslag.
Geopolitieke ontwikkelingen als grootste oorzaak onzekerheid
De belangrijkste oorzaak van de toegenomen economische onzekerheid in 2025 is bij vervoer en opslag de geopolitieke ontwikkelingen. Bij de industrie is dat voor 55,6% de oorzaak, dat is net iets minder dan de veranderingen in de vraag of markt (56,6%).
Binnenlands beleid of regelgeving: oorzaak voor economische onzekerheid
Voor de land- en bosbouw en visserij, bouwnijverheid, cultuur, sport en recreatie en verhuur en handel van ontroerend goed, is het binnenlands beleid of regelgeving de belangrijkste oorzaak voor onzekerheid op economisch gebied.
Wat doen ondernemers tegen deze economische onzekerheid?
Van alle ondernemers heeft 61% maatregelen genomen tegen het gevoel van economische onzekerheid. De meest genoemde maatregel is: interne flexibiliteit vergroten. Dit gaat om 26% van de ondernemers. Maatregelen op het gebied van personeel, productie en processen worden vaak genoemd.
Ook is het uitstellen of verminderen van investeringen een belangrijke maatregel. Dit gaat om 18,7%. Het opbouwen van financiële buffers en liquiditeitsbeheersing is voor 16,9% een maatregel. 31% van de ondernemers onderneemt geen maatregelen. Andere oplossingen zijn diversifiëren van leveranciers, klanten of markten of grotere voorraden aanleggen.
Wat doe jij om economische onzekerheid onder controle te houden?
Het is niet meer dan logisch dat politieke ontwikkelingen en gebeurtenissen in de wereld, impact hebben op ons - als mens én als ondernemer. Hoe ga jij daarmee om? Zijn er manieren om je stress te verminderen? Of om te zorgen dat jouw bedrijf redelijk stabiel blijft? Lees meer over hoe met stress om te gaan en hoe je je medewerkers kunt helpen hierbij.
